Oksijen, doğada hayati bir rol oynar ve yaşamın temel kaynağıdır. Ancak oksijen, bazı istenmeyen tepkimelere de yol açabilir. Çiçeklerin solması, meyvelerin kararması ya da yağların bozulması gibi süreçlerin arkasında genellikle serbest radikaller ve oksidatif stres yer alır.
Serbest Radikaller Nedir?
Serbest radikaller, vücutta karmaşık metabolik süreçler sonucu oluşabilir veya güneş ışığına aşırı maruz kalmak gibi dış etkenlerle artabilir. Daha teknik bir ifadeyle, bu moleküller eşleşmemiş bir veya daha fazla elektronu olan atom ya da moleküllerdir ve bu nedenle oldukça reaktiftirler. Bu özellikleri nedeniyle hücrelerimiz ve genel sağlığımız için potansiyel bir tehdit oluştururlar.
Vücudumuz, bu zararlı serbest oksijen radikallerine karşı kendini koruyabilmek için oldukça karmaşık savunma mekanizmalarına sahiptir. Ancak serbest radikaller ile bu koruyucu sistemler arasındaki denge bozulduğunda, radikallerin zararlı etkileri baskın hale gelir ve bu durum oksidatif stres olarak tanımlanır.
Oksidatif Stres – Hücreler İçin Görünmeyen Tehdit
Vücudumuzda oksidanlar (zarar veren moleküller) ile antioksidanlar (koruyucu bileşikler) arasında bir denge olmalıdır. Oksidatif stresten söz edildiğinde, bu denge serbest radikaller lehine bozulmuş demektir. Bu dengesizlik zamanla hücrelere zarar verebilir ve yaşlanma sürecini hızlandırabilir.
Vücudumuz Oksidatif Strese Karşı Kendini Koruyabilir mi?
İyi haber şu ki: Evet, vücudumuz kendini koruyabilir. Serbest radikaller ile antioksidan savunma sistemleri arasındaki denge, oksidatif stresten korunmada kritik öneme sahiptir. Bu dengeyi sağlayan “radikal temizleyiciler” yani antioksidanlar, özellikle taze meyve ve sebzelerde bolca bulunur. Ayrıca yüksek kaliteli bitkisel yağlar da güçlü antioksidan kaynaklarıdır.
Serbest Radikaller ve Cilt Yaşlanması
Oksidatif stres, kolajen yapılarında hasara yol açarak cilt yaşlanmasını da etkileyebilir. Bu nedenle dengeli beslenme ve yeterli miktarda antioksidan alımı Örneğin vitamin c cildin normal fonksiyonu için gerekli olan normal kollajen oluşumuna katkıda bulunur.⁴
Cilt, hücre yapılarını oksidatif strese karşı koruyabilmek için kendi antioksidan savunma ağını kullanır. Özellikle güneş ışınlarına (UV) aşırı maruz kalma, stres ve sigara kullanımı, serbest radikal oluşumunu artırarak erken cilt yaşlanmasına neden olabilen başlıca faktörler arasında yer alır. Zamanla kolajen liflerinin azalması ve ciltteki hiyalüronik asit miktarının düşmesiyle birlikte istenmeyen kırışıklıklar ortaya çıkar—cildimiz yaşlanır.
"Oksidatif stres, ciltteki kolajen yapılarına zarar vererek cilt yaşlanmasını hızlandırabilir.3"
Spor ve Oksidatif Stres
Bilimsel çalışmalar, düzenli egzersizin sağlık üzerinde pek çok olumlu etkisi olduğunu ortaya koymaktadır. Ancak egzersizin süresi ve yoğunluğu arttıkça, vücutta oksidatif stres de oluşabilir. Özellikle alışık olunmayan ya da çok yoğun fiziksel aktivitelerde, artan enerji üretimi serbest radikal oluşumunu tetikleyebilir. Egzersiz yoğunluğu yavaş yavaş artırıldığında, vücudun doğal antioksidan kapasitesi de zamanla güçlenebilir. Sporcular için iyi işleyen bir savunma sistemi hayati önem taşır. Bu yüzden, C vitamini normal enerji oluşum metabolizmasına katkıda bulunur.⁴ Çinko ise hücrelerin oksidatif stresten korunmasına ve bağışıklık sisteminin normal fonksiyonuna katkıda bulunur.⁴
Cornelia, Viyana'da beslenme bilimi okudu ve Pure Encapsulations'daki Bilimsel İletişim ekibinin bir parçası. Orada, bilimsel araştırmalardaki uzmanlığını uygulayarak ve biriktirdiği bilgiyi metinlere dönüştürerek eğlenceli ve açık tavrıyla etkiliyor. Boş zamanlarında onu genellikle dağlara tırmanırken veya yürüyüş yaparken ya da evde rahatlarken, bir sonraki hikayeye dalmış halde bulabilirsiniz.
+Bu yazıda paylaşılan görüşler yazara aittir. Pure Encapsulations® markasının resmi görüşlerini yansıtmaz.
1. National Research Council (US) Committee on Diet and Health. Diet and Health: Implications for Reducing Chronic Disease Risk. Washington (DC): National Academies Press (US); 1989. 14, Trace Elements. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK218751/
2. Suwannasom N, Kao I, Pruß A, Georgieva R, Bäumler H. Riboflavin: The Health Benefits of a Forgotten Natural Vitamin. Int J Mol Sci. 2020 Jan 31;21(3):950. doi: 10.3390/ijms21030950. PMID: 32023913; PMCID: PMC7037471.
3. Rinnerthaler M, Bischof J, Streubel MK, Trost A, Richter K. Oxidative stress in aging human skin. Biomolecules. 2015 Apr 21;5(2):545-89. doi: 10.3390/biom5020545. PMID: 25906193; PMCID: PMC4496685.
4. Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği
