Herhangi bir beslenme ya da sağlık uzmanına sorarsanız, size çocukların ihtiyaç duyduğu besin öğelerini öncelikle gıdalardan alması gerektiğini söyleyecektir. Dengeli bir beslenme düzeni, çoğu çocuk için büyüme ve gelişim süreçlerini destekleyen temel besinleri sağlamaya yeterlidir. Ancak bazı durumlarda, takviye edici gıdalardan alınan destek, bu sürece önemli katkılar sunabilir.
Takviye edici gıdaların amacı, isminden de anlaşılacağı gibi, beslenmeyi desteklemek ancak hiçbir zaman sağlıklı ve dengeli bir beslenmenin yerini almak değildir. Çocuklara yönelik bu ürünler, beslenme düzeninde oluşabilecek bazı eksikleri tamamlamaya yardımcı olabilir. Bu destek, bazı çocukların belirli gıdalardan yeterince alamadığı besin öğelerini karşılamak, yemek seçenler için besin çeşitliliğini artırmak ya da besin alerjisi gibi özel durumlar nedeniyle ekstra ihtiyaç duyulan besinleri sağlamak amacıyla faydalı olabilir.
Her çocuğun beslenme ve gelişim ihtiyaçları farklıdır; bu nedenle takviye edici gıda kullanımı, dikkatli bir şekilde bireysel ihtiyaçlara göre değerlendirilmelidir ve ideal olarak bir sağlık uzmanının rehberliğinde planlanmalıdır. Aşağıda, çocuklar için en sık takviye edilen bazı besin öğeleri ve çocuğunuza takviye edici gıda vermeye başlamadan önce göz önünde bulundurmanız gereken noktaları bulabilirsiniz.
Çocuklar İçin Beslenmenin Önemi
Hayatın ilk birkaç yılında, çocukların vücudunda ne kadar hızlı değişim ve gelişim yaşandığını düşünün. Kemikler, kaslar, organlar ve beyin dokusu gibi tüm sistemler, sağlıklı büyüme ve gelişim için yeterli miktarda besin öğesine ihtiyaç duyar. Ancak beslenme yalnızca fiziksel büyümeyi desteklemekle kalmaz; aynı zamanda çocuğun bilişsel fonksiyonlarını, enerji seviyesini, bağışıklık sistemini ve genel iyilik hâlini de doğrudan etkiler.
Vücut her ne kadar dayanıklı bir yapıya sahip olsa da, sağlıklı büyüme, gelişim ve genel sağlık için doğru beslenme vazgeçilmezdir. Çocukluk döneminde kazanılan iyi beslenme alışkanlıkları, ileriki yaşlarda da sağlıklı bir yaşamın temelini oluşturabilir. Protein, karbonhidrat ve yağ gibi makro besin öğelerinden; vitaminler ve mineraller gibi vücudun çeşitli işlevlerini destekleyen mikro besin öğelerine kadar, beslenme çocuk sağlığında belirleyici bir rol oynar.
Çocuğunuzun bireysel ihtiyaçlarını anlamak, sağlıklı beslenme sürecinin ayrılmaz bir parçasıdır. Elbette ideal olan, çocuğun ihtiyaç duyduğu besin öğelerini ağırlıklı olarak doğal ve dengeli besinlerden almasıdır; ancak beslenme durumu, sadece bu tercihle sınırlı değildir.1 Taze ve sağlıklı gıdalara erişim, topraktaki besin değerleri, hatta yemeklerin nasıl hazırlandığı gibi birçok çevresel ve pratik etken de bu dengeyi etkileyebilir. Örneğin, genellikle sağlıklı besinlere kolay erişimin olduğu düşünülen bölgelerde bile bazı çocukların, özellikle D vitamini ve iyot gibi besin öğelerini yeterli miktarda alamadığı araştırmalarla ortaya konmuştur.2
Çocukların Beslenmesinde Sıklıkla Takviye Edilen Temel Besin Öğeleri
Ebeveynler, çocukları için takviye edici gıda kullanmayı çeşitli nedenlerle tercih eder. Beslenme takviyesi kullanımına yönelik yapılan bir araştırmada, ebeveynlerin en sık dile getirdiği nedenler arasında; bağışıklık sistemini desteklemek, sağlıklı yaşam tarzını sürdürmek, yetersiz beslenmeden kaynaklanan eksikleri tamamlamak ve sağlıklı büyüme ve gelişimi desteklemek yer almaktadır.3
Aynı araştırma, en sık kullanılan takviyelerin multivitaminler, mineraller ve omega-3 yağ asitleri olduğunu da ortaya koymuştur.3
Şimdi, bu besin öğelerinden bazılarına daha yakından bakalım:
D Vitamini
D vitamini, yağda çözünen bir vitamindir ve güneş ışığına maruz kaldıktan sonra ciltte doğal olarak üretilir. Çocuklarda normal büyüme ve kemik gelişimi için gereklidir çünkü kalsiyum emilimini düzenlemeye yardımcı olur. Ayrıca, çocuklarda bağışıklık sisteminin normal işlevine katkıda bulunur.4
Diğer birçok besin öğesinden farklı olarak, D vitamini pek çok gıdada doğal olarak yüksek miktarda bulunmaz. Güçlendirilmiş süt, yumurta sarısı, balık, tereyağı ve bazı yağlı peynir çeşitleri dışında sınırlı gıda kaynağına sahiptir; bu nedenle güneş ışığı D vitamini için en temel kaynaktır.5
D vitamini düzeyi kişiden kişiye değişebildiğinden, çocuğunuzun yeterince almadığından şüpheleniyorsanız, kan testi ile D vitamini seviyesini ölçtürmek en sağlıklı yaklaşımdır. Test sonuçlarına göre gerekirse uygun dozda takviye yapılması sağlık uzmanı tarafından önerilmektedir.
Kalsiyum
Vücutta en bol bulunan mineral olan kalsiyum, D vitamini, magnezyum, K vitamini ve fosfor gibi diğer besin öğeleriyle birlikte, çocuklarda kalsiyum çocukların kemiklerinin normalbüyümesi ve gelişmesi için gereklidir.6
Günlük kalsiyum ihtiyacını karşılamak, süt, yoğurt gibi süt ürünleri ya da yeşil yapraklı sebzeler gibi kalsiyum açısından zengin besinleri tüketen çocuklar için genellikle sorun oluşturmaz. Ancak araştırmalar, süt ürünlerini yeterince tüketmeyen çocukların, örneğin vegan beslenenler veya kemik mineral metabolizmasını etkileyen ilaçlar kullananlar gibi, kalsiyum takviyesinden fayda görebileceğini ortaya koymaktadır. Yine de, çoğu çocuk için ek kalsiyum takviyesi gerekli değildir.3
Demir
Demir, çocuklarda gelişimin sağlıklı bir şekilde ilerlemesi için gerekli olan temel besin öğelerinden biridir. Tıpkı kalsiyumda olduğu gibi, birçok çocuk günlük demir ihtiyacını yiyeceklerden karşılayabilir; ancak bazı çocuklar, yeterli demir alabilme açısından daha riskli grupta yer alabilir. Demir açısından yetersiz gıdaların tüketildiği diyetler veya işlenmiş gıdaların ağırlıklı olduğu beslenme alışkanlıkları, demir alımının düşük olmasına neden olabilir. Ayrıca, bazı çocuklar için ek demir takviyesi gerekebilir. Örneğin, çok fazla inek sütü tüketen çocuklar (çünkü inek sütü demir emilimini engelleyebilir) ya da yoğun adet dönemi geçiren ergenlik çağındaki genç kızlar, demir eksikliği açısından risk altında olabilir.7
Demir düzeyleri, basit bir kan testiyle kolayca kontrol edilebilir ve eğer eksiklik tespit edilirse, takviye edici gıda kullanım süreci bir sağlık uzmanı tarafından izlenmelidir. Demirin fazlası da vücut üzerinde olumsuz etkilere yol açabileceğinden, önerilen dozlara sadık kalmak büyük önem taşır.
Omega-3 Yağ Asitleri
Omega-3 yağ asitleri, hem çocuklar hem de yetişkinler için önemli ve gerekli besin öğeleridir. Vücutta bu yağ asitleri, DHA (dokosahekzaenoik asit) ve EPA (eikosapentaenoik asit) olarak adlandırılan aktif formlara dönüştürülür. Bebeklik döneminde, DHA alımı normal görme (“Faydalı etki günde 100 mg DHA alındığında sağlanabilir.”) gelişimine katkıda bulunur; hamilelik ve emzirme sürecinde anne tarafından Dokosahekzaenoik asit (DHA)’in alınması, fetusun ve emzirilen bebeklerin normal beyin gelişimine katkıda bulunur.8
Balık, omega-3 yağ asitleri açısından zengin bir kaynaktır ve haftada iki kez balık tüketen bireyler genellikle önerilen omega-3 alımını karşılayabilir. Ayrıca, keten tohumu, chia tohumu ve ceviz gibi bazı bitkisel gıdalar da omega-3 içerir. Ancak bu bitkisel kaynaklardaki omega-3, alfa-linolenik asit (ALA) formundadır ve vücutta DHA ve EPA'ya dönüşmesi gerekir. Bu dönüşüm süreci ise balıktaki omega-3’e kıyasla daha az verimlidir; bu nedenle aynı miktarda DHA ve EPA’yı elde edebilmek için bitkisel kaynaklardan daha fazla tüketmek gerekebilir.9
Yemek seçen çocuklar, genellikle balık ve diğer bitkisel omega-3 kaynaklarından uzak durdukları için, takviye edici gıdalar bu besin öğesini karşılamak adına sıkça tercih edilen bir seçenek haline gelmektedir. 
Takviye Edici Gıda Seçiminde Çocuğunuzun Bireysel İhtiyaçları Belirleyici Olmalıdır
Bir çocuğun takviye edici gıdalardan fayda görüp görmeyeceği; vücut yapısına, beslenme alışkanlıklarına ve bireysel besin ihtiyaçlarına bağlıdır. Arkadaş tavsiyeleri, aile büyükleri ya da sosyal medyada paylaşılan öneriler cazip görünebilir; ancak beslenme son derece kişiseldir ve bu nedenle bir sağlık uzmanıyla birlikte hareket etmek, çocuğunuz için en doğru kararı vermenize yardımcı olacaktır.
Uzman önerileri, çocuğunuzun ihtiyaç duymadığı bir desteği alarak fazla dozda besin öğesi alma riskini en aza indirmenize yardımcı olabilir.
Caitlin Beale, MS, RDN, tescilli bir diyetisyen ve sağlık ile ilgili makaleler yazan bağımsız bir yazardır. Beslenme alanında yüksek lisans sahibi olan Caitlin Beale’in tescilli bir diyetisyen olarak 10 yılı aşkın tecrübesi bulunmaktadır.
+Bu yazıda paylaşılan görüşler yazara aittir. Pure Encapsulations® markasının resmi görüşlerini yansıtmaz.
1. Martini L, Pecoraro L, Salvottini C, Piacentini G, Atkinson R, Pietrobelli A. Appropriate and inappropriate vitamin supplementation in children. J Nutr Sci. 2020;9:e20. Published 2020 Jun 5. doi:10.1017/jns.2020.12
2. Kaganov B, Caroli M, Mazur A, Singhal A, Vania A. Suboptimal Micronutrient Intake among Children in Europe. Nutrients. 2015;7(5):3524-3535. Published 2015 May 13. doi:10.3390/nu7053524
3. Barretto JR, Gouveia MADC, Alves C. Use of dietary supplements by children and adolescents. J Pediatr (Rio J). 2024;100 Suppl 1(Suppl 1):S31-S39. doi:10.1016/j.jped.2023.09.008
4. Martens PJ, Gysemans C, Verstuyf A, Mathieu AC. Vitamin D's Effect on Immune Function. Nutrients. 2020;12(5):1248. Published 2020 Apr 28. doi:10.3390/nu12051248
5. Srivastava SB. Vitamin D: Do We Need More Than Sunshine?. Am J Lifestyle Med. 2021;15(4):397-401. Published 2021 Apr 3. doi:10.1177/15598276211005689
6. Abrams SA. Bone Health in School Age Children: Effects of Nutritional Intake on Outcomes. Front Nutr. 2021;8:773425. Published 2021 Nov 19. doi:10.3389/fnut.2021.773425
7. Atkins LA, Spence AC, Szymlek-Gay EA. Iron Nutrition of Pre-Schoolers in High-Income Countries: A Review. Nutrients. 2023;15(11):2616. Published 2023 Jun 2. doi:10.3390/nu15112616
8. Borasio F, De Cosmi V, D'Oria V, et al. Associations between Dietary Intake, Blood Levels of Omega-3 and Omega-6 Fatty Acids and Reading Abilities in Children. Biomolecules. 2023;13(2):368. Published 2023 Feb 15. doi:10.3390/biom13020368
9. Burns-Whitmore B, Froyen E, Heskey C, Parker T, San Pablo G. Alpha-Linolenic and Linoleic Fatty Acids in the Vegan Diet: Do They Require Dietary Reference Intake/Adequate Intake Special Consideration?. Nutrients. 2019;11(10):2365. Published 2019 Oct 4. doi:10.3390/nu11102365
